Pradeep Pendhare
जगदीप धनखड यांच्या राजीनाम्यानंतर भारताच्या उपराष्ट्रपतीपदाची निवडीची प्रक्रिया सुरू झाली आहे.
उपराष्ट्रपतीपदासाठी 35 वर्षांचा भारतीय नागरिक असण्याबरोबर तो नोंदणीकृत मतदार असणे गरजेचा आहे.
उपराष्ट्रपतीपदासाठी किमान 20 खासदारांनी उमेदवारी द्यावी आणि आणखी 20 खासदारांचा पाठिंबा असावा लागतो.
घटनेच्या कलम 66(2) नुसार, उपराष्ट्रपती हा संसदेच्या किंवा राज्याच्या विधानमंडळाच्या सभागृहाचा सदस्य असू शकत नाही.
उपराष्ट्रपतीची निवड फक्त खासदारांद्वारे एकल हस्तांतरणीय मताने आनुपातिक प्रतिनिधित्वाच्या प्रणालीद्वारे होते. यासाठी गुप्त मतदान होते.
पद रिक्त झाल्यावर उपराष्ट्रपतींचे कर्तव्य कोण पार पाडते याची थेट तरतूद घटनेत नाही. तरी राज्यसभेचे अध्यक्ष आणि उपराष्ट्रपती या दोघांचीही कर्तव्ये पार पाडतात.
‘भारताचा एक उपराष्ट्रपती असेल’, उपराष्ट्रपती हे दुसरे सर्वोच्च घटनात्मक पद असून, संविधानाच्या अनुच्छेद 63 मधून अधिकार प्राप्त होतात.
भारतीय संविधानाच्या अनुच्छेद 64 नुसार उपराष्ट्रपतींना राज्य परिषदेचे अध्यक्ष (राज्यसभा) होण्याचा अधिकार प्रदान करते.
राष्ट्रपती आजारी असतील, विदेश दौऱ्यावर असतील किंवा त्यांचा मृत्यू झाला असेल, अशा परिस्थितीत उपराष्ट्रपती तात्पुरते राष्ट्रपती म्हणून कार्यभार स्वीकारतात.