Vijay Divas 1971! भारतापुढे झुकला पाकिस्तान, असा होता बांग्लादेशाचा मुक्तीसंग्राम

16 डिसेंबर 1971 रोजी पाकिस्तानी लष्करप्रमुख जनरल नियाझी यांनी त्यांच्या 93,000 सैनिकांसह भारतीय लष्कराला शरणागती पत्करली. बांग्लादेशमध्ये विजय दिवस हा 'बिजॉय दिबोस' किंवा बांगलादेश लिबरेशन डे म्हणूनही साजरा केला जातो. जो बांगलादेशाला पाकिस्तानपासून अधिकृत स्वातंत्र्य चिन्हांकित करतो.

1971 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धाविषयी महत्त्वाच्या गोष्टी

1) बांगलादेशच्या मुक्ती संग्रामाचा आवाज तेव्हा उठला जेव्हा पूर्व पाकिस्तानच्या लोकांवर पश्चिम पाकिस्तानकडून सतत अन्याय होत होता. एवढेच नाही तर, पश्चिम पाकिस्तानने पूर्व पाकिस्तान (आताचा बांगलादेश) मधील निवडणुकीचे निकालही कमकुवत केले होते, त्यानंतर स्वातंत्र्य लढा सुरू झाला.

(2) पूर्व पाकिस्तानने अधिकृतपणे 26 मार्च 1971 रोजी स्वातंत्र्याची घोषणा केली होती. भारताच्या तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी बांगलादेशच्या स्वातंत्र्यलढ्याला पूर्ण पाठिंबा दिला होता. पाकिस्तानी सैन्याच्या हातून बंगाली, मुख्यत: हिंदूवर झालेला हिंसाचार प्रसारमाध्यमांमध्ये दाखवण्यात आला. यामुळे सुमारे 10 दशलक्ष लोकांना शेजारील भारतात स्थलांतरित व्हावे लागले. एवढेच नाही तर बंगालमधील निर्वासितांसाठी भारताने आपल्या सीमा खुल्या केल्या होत्या.

(3) 4-5 डिसेंबरच्या रात्री, भारतीय नौदलाच्या वेस्टर्न नेव्हल कमांडने ट्रायडंट या सांकेतिक नावाने कराची बंदरावर यशस्वी हल्ला केला.

(४) पाकिस्तानने पश्चिम आघाडीवर आपले सैन्य तैनात केले होते. प्रत्युत्तरादाखल भारतीय लष्कराने अनेक हजार किलोमीटरचा पाकिस्तानी भूभाग यशस्वीपणे ताब्यात घेतला.

(5) या युद्धात पाकिस्तानचे 8000 सैनिक मारले गेले आणि 25,000 जखमी झाले. तर भारताचे 3000 जवान शहीद झाले आणि 12,000 जखमी झाले.

(६) पूर्व पाकिस्तानातील मुक्ती वाहिनी गुरिल्ला पाकिस्तानी सैनिकांविरुद्ध लढण्यासाठी भारतीय सैन्यात सामील झाले. युद्धात सहभागी होण्यासाठी भारतीय लष्कराने त्यांना शस्त्रे तसेच पुढील प्रशिक्षण दिले होते.

(7) जनरल अमीर अब्दुल्ला खान नियाझी यांच्या नेतृत्वाखाली सुमारे 93,000 पाकिस्तानी सैनिकांनी युद्धाच्या समाप्तीदरम्यान भारतीय सैन्यापुढे शरणागती पत्करली. 1972 च्या शिमला करारानुसार त्यांना परत पाठवण्यात आले.

(8) भारतीय सैन्याने पाकिस्तानच्या सुमारे एक तृतीयांश सैन्यावर कब्जा केला होता. हे 13 दिवस चाललेले भारत-पाकिस्तान युद्ध 3 डिसेंबर 1971 रोजी सुरू झाले. याच दिवशी तत्कालीन पूर्व पाकिस्तानात इस्लामाबाद सरकारविरुद्ध बंड सुरू झाले होते.