Mumbai News : लोकसभा अध्यक्ष, महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री आणि कडवट शिवसैनिक असा परिचय असलेले मनोहर जोशी हे अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्वाचे धनी होते. शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांच्या विचारांचा प्रभाव मनोहर जोशी यांच्या जीवनावर होता. त्यांनी कधीही बाळासाहेबांचा शब्द खाली पडू दिला नाही.
बाळासाहेबांच्या एका चिठ्ठीवर मुख्यमंत्री पदाचा राजीनामा देत शिवसेनाप्रमुखांचा आदेश शिरसावंद्य मानला. शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे आणि पंतप्रधान अटल बिहारी वाजपेयी यांच्यामुळे मनोहर जोशी हे लोकसभा अध्यक्ष या सर्वोच्च पदावर विराजमान झाले होते.
शिवसेनेत त्यांना बाजूला केल्यानंतर त्यांनी शिवसेनेशी नाते तोडले नाही, शिवसेनेसोबत फारकत घेतली नाही, ना कधी शिवसेनेसोबत गद्दारी केली. ओठावर एक आणि मनात दुसरे असा स्वभाव नसलेले मनोहर जोशी हे स्पष्टवक्ते होते. शिवसेनेच्या थिंकटँकपैकी एक असलेले जोशी सर, पंत यांचे निधन कडवट, कट्टर, हिंदुत्ववादी शिवसैनिकांसाठी मोठा आघात ठरणार आहे. (Former Maharashtra CM Manohar Joshi Died)
मनोहर जोशी हे फक्त महाराष्ट्रापुरते सीमित नव्हते. मनोहर जोशी यांना राष्ट्रीय विकासाच्या विविध पैलूंबद्दल नेहमीच चिंतन होते आणि त्यांनी कामगार, कृषी, औद्योगिक विकास, व्यवसाय, व्यापार, गृहनिर्माण, पर्यावरण, रोजगार, शिक्षण आणि मराठीच्या संवर्धनासंबंधी विविध विषय हाताळले. भाषा, साहित्य आणि संस्कृती यावर त्यांचा विशेष पगडा होता.
एक यशस्वी उद्योजक म्हणून मनोहर जोशी यांनी कोहिनूर संस्था स्थापन केली. त्याचे अध्यक्ष आणि व्यवस्थापकीय संचालक, मालक, भागीदार होते. त्यांनी जागतिक मराठी चेंबर ऑफ कॉमर्स अँड इंडस्ट्रीची स्थापना केली. त्यांच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या काळात त्यांनी राज्यातील औद्योगिक गुंतवणुकीला चालना देण्यासाठी 'ॲडव्हांटेज महाराष्ट्र' परिषद आयोजित केली होती; शेतकऱ्यांसाठी 'ॲग्रो ॲडव्हांटेज महाराष्ट्र' म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या कार्यक्रमाचे आयोजन केले आणि कृषी क्षेत्रातील प्रगत तंत्रज्ञानाची माहिती देणारे प्रदर्शनही आयोजित केले गेले.
त्यांच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या काळात त्यांनी मुंबईत अनेक उड्डाणपूल बांधण्यातही मोलाचा वाटा उचलला होता; मुंबई-पुणे एक्स्प्रेस-वे प्रकल्प, कृष्णा खोरे सिंचन प्रकल्प आणि ‘टँकरमुक्त महाराष्ट्र योजना’ यांसारख्या योजनांचीही त्यांनी संकल्पना केली आणि सुरुवात केली. यातून महाराष्ट्राला मोठा दिलासा मनोहर जोशी यांच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या कार्यकाळात झाला.
(राजकारणातील महत्त्वाच्या बातम्यांचे अपडेट्ससाठी सरकारनामाचे अधिकृत WhatsApp चॅनल फॉलो करा!)
2 डिसेंबर 1937 रोजी महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील नांदवी येथे जन्मलेल्या मनोहर जोशी यांचे शिक्षण मुंबईत झाले. ते कायद्याचे पदवीधर होते आणि त्यांनी कला विषयात पदव्युत्तर पदवी घेतली. मराठी, हिंदी, इंग्रजी आणि संस्कृतमध्ये प्रवीण्य प्राप्त होते. एक शिक्षणतज्ज्ञ म्हणून, मनोहर जोशी यांनी शिक्षणाचा प्रसार करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आणि कोहिनूर टेक्निकल इन्स्टिट्यूटच्या स्थापनेमागील प्रेरक शक्ती होती.
जी तरुणांना तांत्रिक शिक्षण देते जेणेकरून त्यांना स्वयंरोजगार बनवता येईल. ते मुंबई विद्यापीठाच्या सिनेट आणि कार्यकारी परिषदेचे सदस्यही होते. महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री असताना त्यांनी नैतिक शिक्षण आणि मूल्याधारित शिक्षणाच्या महत्त्वावर भर दिला. राजकीय नेते मंडळी आणि त्यांचे आप्त प्रेमाने "सर" म्हणून संबोधित करायचे. महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री असताना त्यांनी महिलांसाठी 'कामधेनू धोरण', 'वृद्धांसाठी मातोश्री वृद्धाश्रम योजना' आणि तरुणांसाठी 'सैनिक शाळा' सुरू केल्या.
स्वच्छ मुंबई-हरित मुंबईची कल्पना मांडली आणि हरित चळवळीशी सक्रियपणे जोडले गेले. त्यांनी स्वच्छ मुंबई हे पुस्तकही लिहिले; पर्यावरण आणि स्वच्छ मुंबई चळवळीशी संबंधित समस्यांवर लक्ष केंद्रित करणारे मराठीत हरित मुंबईवर त्यांनी काम केले.
सक्रिय सांस्कृतिक आणि साहित्यिक सहभागाचा एक भाग म्हणून त्यांनी मुंबईत कला अकादमीची स्थापना केली; महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री असताना त्यांनी 'महाराष्ट्र भूषण' पुरस्काराची स्थापना केली आणि शिवाजी पार्क, मुंबई येथे एक सुंदर अखिल भारतीय साहित्य संमेलन आयोजित केले. 'आयुष्य कसे जगावे' हे पुस्तक मनोहर जोशी यांनी लिहिले होते.
मनोहर जोशी यांनी आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात शिक्षक म्हणून केली आणि 1967 मध्ये राजकीय क्षेत्रात प्रवेश केला. त्यांचा शिवसेनेशी संबंध चार दशकांचा आहे. मुंबई शहर आणि तिथल्या लोकांचे कल्याण हा मनोहर जोशींचा नेहमीच चिंतेचा विषय राहिला आहे. 1968-70 मध्ये ते मुंबईचे नगरपाल आणि 1970 मध्ये अध्यक्ष, स्थायी समिती (महानगरपालिका) होते.
1976-77 मध्ये त्यांनी मुंबईचे महापौरपद भूषवले. ते काही काळ अखिल भारतीय महापौर परिषदेचे अध्यक्षही होते. मनोहर जोशी यांची विधिमंडळ आणि संसदीय कारकीर्द 1972 मध्ये महाराष्ट्र विधान परिषदेवर निवडून आल्यापासून सुरू झाली. विधान परिषदेत तीन वेळा काम केल्यानंतर मनोहर जोशी 1990 मध्ये महाराष्ट्र विधानसभेवर निवडून आले.
शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांच्या आशीर्वादाने त्यांनी 1995-99 दरम्यान महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री म्हणून काम केले. त्यांची तीक्ष्ण राजकीय कुशाग्रता, नेतृत्वगुण आणि प्रशासकीय क्षमतांमुळे त्यांना राज्याची कार्यक्षमतेने सेवा करता आली.
यापूर्वी त्यांनी 1990-91 मध्ये विधानसभेत विरोधी पक्षनेते म्हणूनही काम केले होते. 'सर' त्यांच्या स्पष्टवक्ता आणि स्पष्ट विचारांसाठी ओळखले जात होते. विरोधी पक्ष आणि सत्ताधारी यांच्यात स्वेच्छेने सहकार्य असेल तिथेच लोकशाहीचा विकास होतो, असा त्यांचा विश्वास होता.
तत्कालीन लोकसभा अध्यक्ष जी.एम.सी. बालयोगी यांचे हेलिकॉप्टर अपघातात दुःखद निधन झाल्यानंतर काही काळ सभापती पद रिक्त होते आणि उपसभापती पी. एम. सईद यांनी सभापतिपदाची जबाबदारी पार पाडली. 10 मे 2002 रोजी, पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांनी स्वत: मनोहर जोशी यांची लोकसभेचे नवीन अध्यक्ष म्हणून निवड व्हावी म्हणून प्रस्ताव मांडला; या प्रस्तावाला गृहमंत्री लालकृष्ण अडवाणी यांनी अनुमोदन दिले.
हा प्रस्ताव विचारार्थ आणि मतदानासाठी सभागृहासमोर ठेवल्यावर सभागृहाने तो एकमताने स्वीकारला आणि मनोहर जोशी यांची लोकसभेच्या अध्यक्षपदी एकमताने निवड झाली. 10 मे 2002 रोजी अध्यक्षपदी सर्वानुमते निवडून आल्यावर मनोहर जोशी पीठासीन अधिकाऱ्यांच्या या नामांकित पंक्तीत सामील झाले. ते 4 जून 2004 पर्यंत या पदावर राहिले.
जून 2002 आणि फेब्रुवारी 2003 मध्ये मनोहर जोशी यांच्या अध्यक्षतेखाली भारतातील विधिमंडळ संस्थांच्या पीठासीन अधिकाऱ्यांच्या दोन परिषदा अनुक्रमे बंगळुरू आणि मुंबई येथे आयोजित करण्यात आल्या होत्या.
लोकप्रतिनिधी म्हणून प्रभावी आणि अर्थपूर्ण भूमिका बजावता यावी, यासाठी संसद सदस्यांना अधिकाधिक सुविधा पुरवण्याची गरजही मनोहर जोशी यांनी व्यक्त केली. सचिवालयातील सेवांचे संगणकीकरण आणि आधुनिकीकरणावरही त्यांनी भर दिला.
मनोहर जोशींचे कौशल्य आणि राजकीय कुशाग्र बुद्धिमत्ता अनेक वेळा विविध आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठांवर वापरली गेली. शांतता आणि सहकार्याचे महान समर्थक, आंतर-संसदीय सहकार्याला चालना देण्याचे महत्त्व अधोरेखित करण्याची संधी त्यांनी कधीही सोडली नाही.
लोकसभेचे अध्यक्ष या नात्याने, त्यांनी भारतीय संसदीय शिष्टमंडळाचे जिनिव्हा येथे आंतर-संसदीय परिषदेच्या विशेष सत्रासाठी, ढाका येथील राष्ट्रकुल संसदीय परिषदेत उपस्थित होते. आपल्या संसदीय लोकशाहीत लोकसभा सभापतींचे कार्यालय महत्त्वाचे स्थान आहे.
1999 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत, मनोहर जोशी यांनी मुंबई उत्तर - मध्य लोकसभा मतदारसंघातून शिवसेनेच्या तिकिटावर निवडणूक लढवली आणि तेराव्या लोकसभेवर निवडून आले. त्यानंतर, त्यांना केंद्र सरकारमध्ये सामील करून घेण्यात आले आणि त्यांनी अवजड उद्योग आणि सार्वजनिक उपक्रमांचे महत्त्वाचे पोर्टफोलिओ सांभाळले.
केंद्रीय मंत्रिपदाची जबाबदारी पेलण्यासाठी त्यांनी महाराष्ट्र राज्यातील विविध क्षमतांचा समृद्ध अनुभव आपल्यासोबत आणला. केंद्रीय मंत्री या नात्याने त्यांनी अनेक महत्त्वाचे धोरणात्मक निर्णय घेऊन अवजड उद्योग आणि सार्वजनिक उपक्रम क्षेत्राला बळकटी देण्यात मोलाची भूमिका बजावली.
मनोहर जोशी यांनी सभागृहाची शिस्त आणि शिष्टाई राखण्यासाठी प्रयत्न केले. त्यांनी सभागृहाचे कामकाज सर्वोत्कृष्ट पद्धतीने चालविण्याबाबत सहमती निर्माण करण्यासाठी विविध पक्ष आणि गटांच्या नेत्यांसोबत वेळोवेळी बैठका घेतल्या.
महाराष्ट्राने मनोहर जोशी यांच्या निधनाने प्रामाणिक, स्वच्छ, कट्टर शिवसैनिक गमावला आहे. शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांचे कट्टर शिवसैनिक ही ओळख मनोहर जोशी सरांनी अगदी प्रामाणिकपणे अंतिम श्वासापर्यंत जपली. (Former Maharashtra CM Manohar Dies at 86 in Mumbai)
R
Read Latest Marathi Political News, Breaking Political News from Maharashtra, India, Pune & Mumbai at Sarkarnama. To Get Live Political Marathi News on Mobile, Download the Sarkarnama Mobile App for Android and IOS. सरकारनामा आता सर्व सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर. ताज्या राजकीय घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम, शेअर चॅट, टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, सरकारनामा यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.