Gopinath Munde : गोपीनाथ मुंडेंनी पुतण्याचं बंड कसं हाताळलं? पुन्हा राजकारणावर मिळवली अशी पकड

Mumbai News : राज्यभरातील बहुजन समाजात भाजपची पाळीमुळे रुजवण्यात व विस्तार करण्यात गोपीनाथ मुंडे आणि प्रमोद महाजन या जोडीचा सिंहाचा वाटा होता. 1970 ते 1980 च्या काळात भाजपला चौकट तोडून बहुजन व वंचितांमध्ये रुजवण्याचे काम त्यांनी केले. घरात कसलाही राजकीय वारसा नसताना गोपीनाथ मुंडे यांनी संघर्ष आणि कष्टाच्या बळावरच लोकनेता पदापर्यंत झेप घेतली. एकवेळा राज्याचे उपमुख्यमंत्री, केंद्रीय मंत्री, दोनवेळा भाजपचं प्रदेशाध्यपद, आमदार, दोन वेळा खासदार असे विविध पदे त्यांनी भूषवली होती.

महाराष्ट्राच्या राजकारणातील एक प्रभावी आणि कुशल नेते म्हणून गोपीनाथ मुंडे यांना ओळखले जात होते. त्यांच्या नेतृत्वगुणांमध्ये संघर्षातून मार्ग काढण्याचे आणि पक्षातील मतभेद शांततेने हाताळण्याचे विशेष कौशल्य होते. त्यांचा पुतण्या धनंजय मुंडे यांनी त्यांच्या विरोधात बंड केले होते, पण गोपीनाथ मुंडेंनी ते अत्यंत मुत्सद्दीपणे हाताळले.

भाजपचे स्वर्गीय नेते गोपीनाथ मुंडे (Gopinath Munde) यांचे धनंजय मुंडे हे पुतणे आहेत. त्यांनी बंड करून 2012 साली राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला होता. 2009 सालच्या विधानसभा निवडणुकीत पंकजा मुंडे यांना भाजपाने तिकीट दिल्यापासून धनंजय मुंडे काहीसे नाराज होते. 2011 साली परळी नगरपालिकेची निवडणूक पार पडली. या निवडणुकीनंतर परळी नगरपालिकेत भाजपला बहुमत मिळाले होते. मात्र, भाजपमधील 11 नगरसेवकांना सोबत घेऊन धनंजय यांनी बंड पुकारले होते. या 11 नगरसेवकांसोबतच काँग्रेस-राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या पाठिंब्यावर त्यांनी परळी नगरपालिकेवर वर्चस्व मिळवायचे होते. त्यामुळे जिल्ह्यासह राज्यात खळबळ उडाली होती.

परळी वैजनाथ नगरपालिकेपुरत्या भूमिकेवर धनंजय मुंडे (Dhananjay Munde) ठाम राहिले होते. माझे हे बंड खासदार गोपीनाथ मुंडे यांच्याविरुद्ध नव्हे, तर त्यांच्या जवळच्या चांडाळचौकडीविरुद्ध आहे, असे धनंजय मुंडे यांनी स्पष्ट केले होते. त्यानंतर भाजपने यामधून मार्ग काढण्याची व धनंजय मुंडे यांचे मन वळवण्याची जबाबदारी भाजपचे तत्कालीन नेते सुधीर मुनगंटीवार, एकनाथ खडसेंवर सोपवली होती. मात्र, धनंजय मुंडे त्यांच्या भूमिकेवर ठाम राहिले होते.

त्यांनतर धनंजय मुंडे यांनी भाजप सोडून 2012 मध्ये राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला. यावेळी त्यांनी गोपीनाथ मुंडेंच्या नेतृत्वावर प्रश्न उपस्थित केले आणि ते त्यांच्याविरोधात थेट राजकीय आघाडीवर उतरले होते. धनंजय मुंडे यांनी 2014 साली पंकजा मुंडे यांच्याविरोधात निवडणूक लढवली. या निवडणुकीत धनंजय मुंडे यांचा पराभव झाला होता. मात्र, त्यानंतर राष्ट्रवादी काँग्रेसने त्यांना विधानपरिषदेवर आमदारकी दिली होती. त्यांचे हे बंड वैयक्तिक आणि राजकीय दोन्ही पातळ्यांवर मोठे मानले गेले होते.

धनंजय मुंडे, हे गोपीनाथ मुंडेंचे पुतणे होते. पण एका टप्प्यावर त्यांनी भाजप सोडली आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला. त्यांनी गोपीनाथ मुंडेंच्या नेतृत्वावर प्रश्न उपस्थित करत विरोधात थेट राजकीय लढाई सुरु केली. हे फक्त पक्षांतर नव्हतं, तर कुटुंबातल्या नात्यांचा आणि नेतृत्वाचा एक मोठा झटका होता.

पुतण्याने बंड केल्यानंतर हे कुणालाही वैयक्तिक पातळीवर लागले असते. पण गोपीनाथ मुंडेंनी याला भावनिक प्रतिसाद देण्याऐवजी एक परिपक्व, राजकीय दृष्टिकोनातून हाताळले. त्यांनी पक्षावर असलेली निष्ठा कधी ढळू दिली नाही. धनंजय यांच्यावर थेट टीका न करता शांतता राखली. त्यांनी या काळत पक्षाचे संघटन, ग्रामीण भागातला जनाधार मजबूत करण्यावर लक्ष केंद्रित केले.

धनंजय मुंडेंचं बंड हे गोपीनाथ मुंडेंसाठी वैयक्तिकदृष्ट्या असह्य असले तरीही त्यांनी त्याचा राजकीय फटका लागू दिला नाही. उलटपक्षी, त्यांनी स्वतःची राजकीय पकड अधिक बळकट केली, पक्षाला जोडून ठेवलं आणि राष्ट्रीय नेतृत्त्वाकडून विश्वास मिळवला. हे सगळं करताना त्यांनी नातेसंबंध आणि सत्ता या दोघांमध्ये संतुलन राखले.

बंड कसं हाताळलं:

गोपीनाथ मुंडेंनी पुतण्याच्या टीकेला कधीच वैयक्तिक पातळीवर घेतले नाही, ना प्रत्यक्ष विरोध केला. त्यांनी संयम राखला. त्यासोबतच पक्षावर लक्ष केंद्रित केले. त्यांनी पक्षातील नेतृत्व आणि कार्यकर्त्यांवर आपली पकड घट्ट ठेवली. महाराष्ट्रातील भाजपचे नेतृत्व सशक्त ठेवण्याचे काम त्यांनी केले. त्यासोबतच जनतेशी असलेला संपर्क वाढवला. त्यांनी पक्षात वाढलेल्या अंतरकलहाकडे दुर्लक्ष करून जनतेशी थेट संवाद वाढवला, त्यामुळे जनाधार कमी झाला नाही. तर दुसरीकडे त्यांनी या बंडानंतर त्यांनी दिल्लीतील भाजप नेतृत्वाशी जवळीक वाढवली आणि केंद्रीय स्तरावर आपलं स्थान मजबूत केले. त्यामुळे त्यांना हे बंड योग्यपणे हाताळता आले.

पुन्हा पकड कशी मिळवली?

या सगळ्या संघर्षानंतरही गोपीनाथ मुंडेंची लोकप्रियता आणि राजकीय ताकद कमी झाली नाही, उलट वाढतच गेली. त्यांनी 2014 च्या लोकसभा निवडणुकीत मोठे यश मिळवले. त्यांच्या नेतृत्त्वामुळे भाजपने महाराष्ट्रात ग्रामीण भागात पाय रोवले. निवडणुकीत पक्षाला देखील मोठे यश मिळाले. त्यानंतर मोदी सरकारमध्ये ग्रामविकास मंत्री म्हणून मुंडे यांना जबाबदारी मिळाली.

गोपीनाथ मुंडेंनी वैयक्तिक संघर्षापेक्षा राजकीय हिताला महत्त्व दिले. पुतण्याचे बंड शहाणपणाने हाताळून त्यांनी स्वतःची आणि पक्षाची प्रतिमा अबाधित ठेवली. हीच त्यांच्या नेतृत्वाची खरी ताकद होती. त्यांनी राजकारण करीत असताना संयम, मुत्सद्देगिरीच्या जोरावर ग्रामीण भागातील लोकांशी जोडलेली नाळ कधीच तुटू दिली नाही.

राजकारणात आपल्याच माणसांकडून विरोध होऊ शकतो. पण या विरोधाचे रूपांतर संधीमध्ये करण्याचं कौशल्य काही थोड्याच नेत्यांकडे असते. अशाच नेत्यांपैकी एक म्हणजे गोपीनाथ मुंडे हे एक होते. महाराष्ट्रातील ग्रामीण जनतेच्या हृदयात स्थान निर्माण करणाऱ्या मुंडे यांनी पुतण्या धनंजय मुंडेंच्या बंडाचे हाताळणं हे संयम, राजकीय दूरदृष्टी आणि मुत्सद्देगिरीचं उदाहरण ठरले.

2014 मध्ये भाजपने नरेंद्र मोदींच्या नेतृत्वाखाली लोकसभा निवडणुकीत मोठं यश मिळवलं आणि गोपीनाथ मुंडेंना केंद्रीय ग्रामविकास मंत्रीपद देण्यात आलं. त्यांनी ग्रामीण भारताच्या विकासासाठी योजना आखण्यास सुरुवात केली होती. दुर्दैवाने त्यांचा अपघाती मृत्यू झाल्यामुळे हे काम पूर्ण होऊ शकलं नाही. मुंडे यांचे 3 जून 2014 साली अपघातात निधन झाले. त्यानंतर त्यांची कन्या पंकजा मुंडे या गोपीनाथ मुंडेंच्या राजकीय वारस बनल्या आहेत. पंकजा यांची बहिण प्रीतम मुंडे या देखील बीडच्या खासदार होत्या.